بهره وری در برق با نگاه جامع و فرآیندی
دکتربهرام جلوداری ، کارشناس ارشد بهره وری و کیفیت
عضو هیات مدیره انجمن بهره وری ایران
قسمت اول : مولفه های بهره وری برق در فرآیندهای مرتبط با وزارت نیرو
هنگامی که صحبت از بهره وری در برق می شود ، بلافاصله استفاده از لامپ کم مصرف به ذهن می رسد ، درست است که جایگزین کردن این گونه لامپ ها با لامپ های رشته ای می تواند هزینه های مصرف کننده و برق مصرفی را بطور چشمگیری کاهش داده و از مصرف بالای برق مصرفی جلوگیری نماید ( طبق برخی از برآوردها استفاده از این لامپ ها تا 70 درصد هزینه برق مصرفی را کاهش می دهد ) ، اما شاید این بخش از صرفه جویی و یا کاهش مصرف ، نوک قله بهره وری در صنعت برق باشد که نمایان است اما بخش عمده ای از بهره وری در صنعت برق از منظر کاهش پرت برق و یا افزایش راندمان و خروجی نهایی این صنعت همانند کوه یخی در زیر آب و پنهان است شاید به این دلیل است که بهره وری پایین نیروگاههای کشور مصرف سوخت را بالا برده است. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد یک درصد افزایش بهره وری می تواند دو میلیارد مترمکعب مصرف سوخت در کشور را کاهش دهد.. برای بررسی بهتر و جامع بهره وری در صنعت برق شاید نگاه فرآیندی بتواند کمک شایانی بکند . برقی که تحویل مردم می شود در فرایندهای مختلفی شکل می گیرد که اهم آنها عبارتند از فرآیند طراحی شبکه های توزیع و فوق توزیع توسط شرکت های برق منطقه ای ، فرآیند تولید برق یا انرژی الکتریکی توسط شرکتهای مدیریت تولید برق ( نیروگاهها ) ، فرآیند دیسپاچنیگ توسط شرکت های توانیر یا شرکت های شبکه برق ، فرآیند توزیع برق توسط شرکتهای توزیع برق از منظر فرآیندهای اصلی و همچنین فرآیندهای ستادی شامل وزارت نیرو ، شرکتهای مادر تخصصی و سایر شرکتهای خدماتی یا نظاره گر تولید و توزیع برق می باشد که بصورت مستقیم در بهره وری برق اثر گذار هستد . از طرف دیگر سایر فرآیندهای شهری غیر مرتبط با وزارت نیرو نیز در بهره وری برق موثر هستند که از جمله فرآیندهای طراحی شهرهای هوشمند ، فرآیند طراحی ساختمان های هوشمند ، فرآیندهای دولت هوشمند و فرآیندهای تولید برق با انرژی خورشیدی( انرژی پاک) ، از جمله عواملی هستند که می توانند در بهره وری صنعت برق اثرگذار باشند . البته با این فرض که بهره وری از فرمول نسبت ستانده به نهاده تبعیت می کند . در ادامه مقاله مولفه های عملی و کاربردی از مولفه های اثرگذار بر بهره وری ، افزایش ستانده و یا کاهش نهاده در هریک از فرآیندها را توضیح خواهیم داد ، با شناخت برخی از مولفه ها مشخص خواهد شد که بهره وری برق در فرایندهای مختلف اتفاق می افتد و صرفا با نگاه به استفاده از لامپ کم مصرف ، منابع متعدد موثر بر بهره وری برق را از دید ما پنهان می کند.
1-مولفه های بهره وری برق در فرآیندهای ستاد وزارت خانه و سازمان های ستادی مرتبط از جمله شرکتهای مادر تخصصی
- فضای مورد استفاده برای کارکنان وزارت خانه ها نیاز به تامین نور ، گرمایش و سرمایش دارد و کاهش حجم دولت و ساختمانهای اداری می تواند بطور موثری در کاهش مصرف برق در فرآیندهای ستادی کمک نماید .
- استفاده از سیستم روشنایی طبیعی و یا لامپ های حساس (سنسورها) به نور و قطع و وصل کردن روشنایی در محل های کار کارکنان ، محل های عمومی مانند پارکینگ ها ، رستوران ها ، سالن های عمومی و سالن های تردد ، استفاده از تنظیم گر های خودکار برای روشن و خاموش کردن سیستم های سرمایش و گرمایش و یا سیستم های گرمایش نقطه ای می تواند در مصرف و صرفه جویی برق در فرآیندهای ستادی موثر باشد
2-مولفه های بهره وری در فرآیندهای شرکتهای برق منطقه ای
- برآورد صحیح میزان عرضه و تقاضای کارآمد از انرژی الکتریکی در سطح کشور و استانها
- هزینه های ستادی شرکت های برق منطقه ای
- هزینه نیروی انسانی شرکتهای برق منطقه ای
- هزینه استهلاک دارایی های ثابت
- هزینه های نگهداشت دارایی ثابت
- برآورد صحیح تکنولوژی مورد نیاز برای تولید برق با توجه به منابع کشور
- نبود واحدهای تحقیق و توسعه در مطالعات و پیش بینی نیازها
- برآورد صحیح طول خطوط انتقال و فوق توزیع
- برآورد صحیح قدرت و راندمان نیروگاهها
- برآورد صحیح ظرفیت پست های انتقال و فوق توزیع
از جمله عواملی هستند که در کاهش هزینه های دوباره کاری ها و نهاده های فرآیندها اثرگذار هستند .
3- مولفه های بهره وری در شبکه توزیع یا دیسپاچنیگ
- برنامه ریزی صحیح بازدیدها از شبکه ها و پست هاو بررسی خطوط
- نظارت و کنترل صحیح بار مصرفی و منحنی های پیک بار
- نظارت صحیح بر تعدیل بار شبکه ها
- مدیریت صحیح و برنامه ریزی منظم خاموشی ها
- مدیریت و نظارت صحیح بر تاسیسات و استفاده صحیح از تاسیسات بار مراکز
- تهیه وبروز آوری نقشه های مانوری تاسیسات
4- مولفه های بهره وری در شرکتهای مدیریت تولید برق ( نیروگاهها)
- سهم نیروگاههای حرارتی ، گازی و سیکل ترکیبی در تولید برق کشور( نیروگاههای سیکل ترکیبی از بهره وری بالاتری برخوردار هستند)
- راندمان نیروگاهها و علل پایین بودن راندمان ( در حال حاضر راندمان متوسط نیروگاههای گازی 35 درصد است که در صورت تبدیل آنها به نیروگاه های سیکل ترکیبی می توان راندمان را تا 45 درصد افزایش داد و این بهبود نقش بسیار زیادی در بهره وری برق دارد اما هنوز اختلاف نظر کارشناسی در این خصوص وجود دارد که با راه اندازی واحدهای تحقیق و توسعه می توان برآوردهای صحیح تری داشت )
- بهبود سیستم گرمایش مجدد هوای خروجی از توربین های گازی
- افزایش ظرفیت واحد های گازی با استفاده از سیستم فاگ در شرایط مختلف آب و هوایی
- استفاده از سیستم های خنک کننده با تکنولوژی جدید
- استفاده از سیستم ذخیره سازی آب سرد در لایه های آبدار زمینی در افزایش توان و بازده نیروگاهای گازی
- طراحی نیروگاه
- شرایط محیطی نیروگاه
- راندمان گاز در انتقال و تبدیل انرژی گازی در نیروگاههای گازی
- راندمان انتقال بخار مایع در نیروگاههای بخار
- قدرت نیروگاهها
- عمر متوسط نیروگاهها و از رده خارج کردن نیروگاههای قدیمی
- هزینه های تولید ( نیروی انسانی ، تعمیرات و نگهداری و …..)
- مدت زمان بهره برداری از نیروگاهها
- هزینه های راه اندازی نیروگاهها و قیمت تمام شده آنها
- هزینه های ثابت نیروگاهها
- هزینه های پرسنلی
- میزان برخورداری از نظام های اتوماسیون و فرآیندهای خودکار
- هزینه سوخت نیروگاهها
5- مولفه های بهره وری در شرکت های توزیع برق
- نظارت صحیح بر عملیات
- کاهش زمان خاموشی ها
- کاهش زمان عملیات و مانورها
- کاهش میزان انرژی توزیع نشده و بهره وری صحیح از شبکه
- نظارت صحیح بر کار بهره برداری از شبکه های توزیع
- کاهش خطای ابزارهای اندازه گیری
- بروز رسانی اطلاعات سامانه کنترل شبکه ، سامانه جغرافیایی شبکه ها
- کاهش خطرات ناشی از تعمیرات و نگهداری و کاهش زمان از دست رفته
- کاهش زمان ارائه خدمات و حذف دوباره کاری ها
قسمت دوم : مولفه های بهره وری برق در فرآیندهای خارج از وزارت نیرو
6- مولفه های بهره وری برق در طراحی شهر های هوشمند
7-مولفه های بهره وری برق در ساختمان های هوشمند
8-مولفه های بهره برق در دولت هوشمند یا دولت الکترونیک
ادامه دارد