پارادوکس سرمایه گذاری: چرا تزریق منابع همیشه بهره وری را افزایش نمی دهد؟

دکتربهرام جلوداری

کارشناس ارشد بهره وری و کیفیت

با عمومی شدن رویکرد افزایش سرمایه گذاری برای تولید در سال جدید ، تمامی مدیران در سخنرانی ها از افزایش سرمایه گذاری صحبت می کنند . طبیعی است که افزایش سرمایه گذاری می تواند منابع مورد نیاز مالی را برای به حرکت درآوردن چرخ های اقتصادی مفید فایده قرار بگیرد ، اما این فایده آن موقعی حاصل خواهد شد که سرمایه گذاری هوشمندانه صورت بگیرد . برای شفاف شدن موضوع و درک چگونگی هوشمندی در سرمایه گذاری در صنایع مختلف مثال های کاربردی زیر ارائه می شود و در مثال های زیر نشان داده می شود که الزاما سرمایه گذاری منجر به افزایش بهره وری نخواهد شد و می تواند چالشهایی ایجاد کند که به جای افزایش بهره وری، منجر به کاهش یا عدم رشد بهره وری شود. در ادامه چند مورد را بررسی می کنیم :

۱. عدم تمرکز

سرمایه گذاری همزمان در صنایع متنوع ممکن است منابع (مالی، انسانی، زمانی) را بیش از حد گسترش داده و منجر به افزایش بهره وری سرمایه نشود ، برای مثال اگر یک شرکت تولید فولادی که ناگهان در صنعت نرم افزار سرمایه گذاری می کند، ممکن است به دلیل کمبود تخصص در فناوری، بهره وری پایینی داشته باشد.

۲. هماهنگی زیرساخت ها

مدیریت همزمان چند صنعت متفاوت نیازمند سیستمهای اداری، لجستیکی و فنی جداگانه است که میتواند باعث اتلاف منابع شود.  برای مثال می توان از یک هلدینگ که در موضوعات مختلف سرمایه گذاری می کند نام برد، اگر یک هلدینگ فعال همزمان در صنعت کشاورزی و خودروسازی ممکن است به دلیل تفاوتهای فرآیندی، نتواند از زیرساختهای مشترک بهینه استفاده کند. عدم هماهنگی زیرساختها در صنعت نفت و نیروگاه و سرمایه گذاری صرف می تواند نه تنها منجر به افزایش بهر ه وری نشود بلکه منجر به کاهش بهره وری خواهد شد ، برای مثال در صنعت نفت ،  سرمایه گذاری در حفاری چاههای جدید بدون بهبود زیرساختهای انتقال  را در نظر بگیرید که  یک شرکت نفتی در منطقه ای دورافتاده (مثل مناطق مرزی ایران) میلیونها دلار صرف حفاری چاه های جدید میکند، اما زیرساختهای لازم برای انتقال نفت به پالایشگاهها یا بنادر را توسعه نمی دهد. در نتیجه نفت استخراج شده انبار میشود یا به دلیل نبود خط لوله/تجهیزات حمل ونقل، به فروش نمی رسد ، در اینصورت  بهره وری کاهش می یابد، زیرا هزینه های حفاری افزایش یافته، اما خروجی (فروش یا تبدیل به محصول نهایی) اتفاق نمی افتد.

و یا در یک نیروگاه حرارتی اگر سرمایه گذاری در نصب توربینهای جدید بدون ارتقاء سیستم خنک کننده  انجام شود و بودجه زیادی صرف خرید توربینهای پیشرفته بکند تا تولید برق را افزایش دهد، اما سیستم خنک کننده قدیمی را به روزرسانی نمی کند ، در این شرایط توربینهای جدید به دلیل گرمای بیش ازحد، دچار خرابیهای مکرر می شوند و  نیروگاه نمی تواند از ظرفیت کامل توربینها استفاده کند و منجر به کاهش بهره وری می شود .

۳. تخصیص نادرست منابع

سرمایه گذاری در صنایع پرریسک یا کم بازده و انحراف از اهداف اصلی سازمان ممکن است منابع را از بخشهای اصلی (که بهره وری بالاتری دارند) منحرف کند.  یک شرکت دارویی که بخش بزرگی از بودجه خود را به ساخت هتل اختصاص می دهد، ممکن است در تحقیق و توسعه داروهای جدیدتر عقب بماند و نتواند نیازهای جامعه و بخش دارویی کشور را تامین نماید.

۴. ناهمگونی سرمایه گذاری

برخی صنایع برای سودآوری نیاز به مقیاس بزرگ سرمایه گذاری دارند (مثل خودروسازی)، در حالی که دیگران به انعطاف پذیری بیشتر نیازمندند (مثل فناوری).  سرمایه گذاری همزمان در این صنایع ممکن است مانع دستیابی به مقیاس بهینه در هر بخش شود.

۵. تضاد منافع

اهداف و چرخه های عملیاتی صنایع مختلف ممکن است با یکدیگر در تضاد باشند.  برای  مثال صنعت معدنکاری (با چشم انداز بلندمدت) و صنعت فناوری (با نیاز به نوآوری سریع) ممکن است در اولویت بندی سرمایه گذاری و تخصیصی منابع اختلاف ایجاد کنند. شناخت نوع صنعت و نیازهای آن و اهداف هریک از صنایع می تواند از جمله ویژگی های سرمایه گذاری هوشمند باشد

۶. عدم تطابق با تقاضای بازار

سرمایه گذاری در صنایعی که تقاضای کافی ندارند یا اشباع شده اند، ممکن است به جای افزایش بهره وری، منجر به انباشت موجودی یا کاهش فروش شود مانند تولید بیش از حد کالاهای لوکس در بازاری که تقاضای اصلی برای کالاهای اساسی است.

۷. محدودیتهای فناوری یا زیرساخت

برخی صنایع به زیرساختهای ویژه (مثل انرژی پایدار یا شبکه های حمل ونقل پیشرفته) نیاز دارند. اگر این زیرساختها وجود نداشته باشد، سرمایه گذاری حتی با حجم بالا نیز بهره وری را افزایش نمی دهد. برای مثال  سرمایه گذاری در صنعت رباتیک بدون دسترسی به مهندسان متخصص یا اینترنت پرسرعت.

۸. اثر کاهش بازده نهایی

تزریق سرمایه بیشتر به صنایع مختلف، پس از یک نقطه مشخص، بازدهی کمتری ایجاد می کند.  برای مثال افزایش سرمایه در صنعت ساختمانی که قبلاً به حداکثر ظرفیت خود نزدیک شده است.

جمع بندی:

سرمایه گذاری در چند صنعت فقط در صورتی بهره وری را افزایش میدهد که:

– بین صنایع همپوشانی استراتژیک وجود داشته باشد (مثل سرمایه گذاری در انرژی خورشیدی و باتریسازی).

– مدیریت منابع به شکل متمرکز و تخصصی انجام شود.

– بازارهای هدف و زیرساختها به دقت تحلیل شده باشند.

در غیر این صورت، ممکن است به جای سودآوری، منجر به پراکندگی منابع و کاهش کلی بهره وری و  به جای ایجاد ارزش، صرف رفع مشکلات عملیاتی یا اصلاح اشتباهات شوند!

به نظر نگارنده مقاله ، جاری سازی رویکرد مدیریت ریسک قبل از هرگونه سرمایه گذاری سریع از الزامات نگاه بهره وری سرمایه است و بدون تجزیه و تحلیل اثرات مثبت و منفی سرمایه گذاری با در نظر گرفتن اهداف بلند مدت اجتماعی ، اقتصادی ممکن اس هزینه های زیادی را برای کشور تحمیل نمونه و بهره وری سرمایه اتفاق نیفتد.